Anayasa Mahkemesi’nin Harcirahlar Ile Ilgili Iptal Kararinin Degerlendirilmesi
Aralarinda 6245 Sayili Harcirah Kanunu’nun da yer aldigi bazi kanunlarda degisiklik yapan 31/07/2003 tarihli ve 4969 Sayili “Bazi Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Degisiklik Yapilmasina Dair Kanun”un bazi maddelerinin iptali istemiyle Danistay 5. Dairesi’nin Anayasa Mahkemesi’ne yaptigi basvuru sonucunda açilan iptal davasi sonuçlandi.
Bu konuda yapilan degerlendirmelerin eksik oldugu kanaatine varildigindan, bu konuya müdahil olacak olan egitim çalisanlarimizin yanlis bilgilendirilmemeleri için Hukuk Büromuzca konuya iliskin bir degerlendirme yapilmistir.
Söyle ki;
4969 Sayili Kanun’un 3’üncü maddesi ile –yürürlük hükmüne iliskin- 16’nci maddesinin (b) bendinin, kanunun 1, 2 ve 3’üncü maddeleri yönünden Anayasa’ya aykiri oldugu iddiasiyla açilan dava sonucunda 07.10.2009 tarih ve 27369 sayili Resmi Gazete’de yayimlanan Anayasa Mahkemesi’nin 2007/31 Esas, 2009/109 Sayili Karari’yla;
“31.7.2003 günlü, 4969 Sayili Bazi Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Degisiklik Yapilmasina Dair Kanun’un:
A- 3. maddesiyle, 4.7.2001 günlü, 631 Sayili Memurlar ve Diger Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarinda Düzenlemeler ile Bazi Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun Hükmünde Kararname’ye eklenen 14/A maddesinin birinci fikrasinin (b) bendinin Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
B- 16. maddesinin (b) bendinin, bu Yasa’nin 1, 2 ve 3. maddelerinin 22.07.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yayimi tarihinde yürürlüge girecegini öngören hükmünün;
1- 1. maddeye iliskin kisminin, maddenin;
a- (a), (c) ve (d) bentleri yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
b- (b) bendi yönünden Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE,
2- 2. maddeye iliskin kisminin Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE,
3- 3. maddesiyle, 4.7.2001 günlü, 631 Sayili Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen 14/A maddesinin birinci fikrasina iliskin kisminin;
a- (a) ve (b) bentleri yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
b- (c) bendinin, “Emekliligini isteyen veya emekliye sevk olunan, haklarinda toptan ödeme hükümleri uygulanan veya emekli iken yeniden hizmete alindiktan sonra vazifelerine son verilen personele, bu nedenlere bagli olarak harcirah ödenmez” bölümü yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
c- (c) bendinin kalan bölümü yönünden Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE,
d- (d) bendinin birinci tümcesi yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
e- (d) bendinin ikinci tümcesi yönünden ise Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE,
4- 3. maddesiyle, 4.7.2001 günlü, 631 Sayili Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen 14/A maddesinin “Diger mevzuatin bu maddeye aykiri hükümleri uygulanmaz” biçimindeki ikinci fikrasina iliskin kisminin;
a- Maddenin birinci fikrasinin (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin, “Emekliligini isteyen veya emekliye sevk olunan, haklarinda toptan ödeme hükümleri uygulanan veya emekli iken yeniden hizmete alindiktan sonra vazifelerine son verilen personele, bu nedenlere bagli olarak harcirah ödenmez…” bölümü ve (d) bendinin birinci tümcesi yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
b- Maddenin birinci fikrasinin (c) bendinin kalan bölümü ile (d) bendinin ikinci tümcesi yönünden Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE karar verilmistir.
Bu kapsamda;
1- Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa’ya aykiri bularak birinci fikrasinin (b) bendinin 1. maddeye iliskin kisminin, maddenin;
a- (a), (c) ve (d) bentleri yönünden Anayasa’ya aykiri olduguna ve IPTALINE,
b- (b) bendi yönünden Anayasa’ya aykiri olmadigina ve itirazin REDDINE karar verdigi 631 Sayili KHK’nin -4969 Sayili Kanun’un 3’üncü maddesiyle degisik- 14/A maddesinde;
“10.2.1954 tarihli ve 6245 sayili Harcirah Kanunu kapsami disinda yer alan kamu kurum ve kuruluslarinda;
a) Istihdam edilme sekline bakilmaksizin; ilk defa veya yeniden göreve alinanlar ile bunlarin aile fertlerine ilk defa veya yeniden göreve alinma nedenlerine bagli olarak harcirah ödenmez, bu amaçla baska bir adla ödeme yapilamaz.
b) Istihdam edilen personelden, kendilerinin yazili talebi üzerine bu kurum vekuruluslar arasinda veya bunlarin baska yerlerdeki birimleri arasinda naklen atamasi yapilanlara, mevzuatlarinda bu atama için öngörülen harcirah ödenmez, bu amaçla baska bir adla ödeme yapilamaz. (IPTAL EDILEN HÜKÜM)
c) Emekliligini isteyen veya emekliye sevk olunan, haklarinda toptan ödeme hükümleri uygulanan veya emekli iken yeniden hizmete alindiktan sonra vazifelerine son verilen personele, bu nedenlere bagli olarak harcirah ödenmez; bunlara ilgili mevzuatinda öngörülmesi kaydiyla damga vergisi hariç hiçbir vergiye tâbi tutulmaksizin besyüz milyon lirayi geçmemek üzere tazminat ödenebilir.
d) Yurt içi ve yurt disi gündelik ödemeleri, emsali Devlet memurlarina 6245 sayili Harcirah Kanunu uyarinca yapilan gündelik ödemelerinin birbuçuk katini geçemez. Ilgili mevzuatinda öngörülmüs olmasi halinde, bu kapsamda bulunanlardan yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere bu belge karsiligi yapilan ödemeler birbuçuk katin hesabinda dikkate alinmaz.
Diger mevzuatin bu maddeye aykiri hükümleri uygulanmaz” hükmüne yer verilmisti.
Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettigi bu hükmün baslangicinda yer verilen, “10.2.1954 tarihli ve 6245 Sayili Harcirah Kanunu kapsami disinda yer alan kamu kurum ve kuruluslarinda” ifadesi nedeniyle6245 Sayili Harcirah Kanunu kapsami (Bkz. 6245 Sayili Harcirah Kanunu M.1) disindaki kamu kurum ve kuruluslarinda görev yapan personel (Örn. Milli Egitim Bakanligi personeli) açisindan bu hükmün iptal edilmesi sonuç dogurmamaktadir. Ancak, 6245 Sayili Harcirah Kanunu kapsaminda yer almayan kamu kurum ve kuruluslarinda görev yapmakta olan personelden iptal edilen hükmün yürürlüge girdigi 22/07/2003 tarihinden sonra kurumlar arasi nakil ve/veya kurum içi yer degistirme suretiyle atamasi yapilan ve kendisine, bu hükme bagli olarak harcirah ödenmeyen personelin ödenmeyen harcirahlarini kurumlarindan talep etme ve taleplerine olumsuz cevap verilmesi halinde ise idari dava açma hakki bulunmaktadir.
2- 4969 Sayili Kanun’un, hükümlerin yürürlük tarihlerinin belirlendigi 16’nci maddesinde; “Bu Kanunun;
a) 13 üncü maddesi 5.7.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yayimi tarihinde,
b) 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11 ve 12 nci maddeleri ile geçici 1 ve geçici 3 üncü maddeleri 22.7.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yayimi tarihinde,
c) 4 üncü maddesi 24.7.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yayimi tarihinde,
d) Diger maddeleri yayimi tarihinde,
yürürlüge girer” hükmüne yer verilmistir. Anayasa Mahkemesi’nin yukarida sonuç bölümüne yer verilen kararinda, bu maddenin (b) bendinin, ayni kanunun 1. maddesinin (a), (c) ve (d) bentleri yönünden IPTALINE karar verilmistir. Bu iptal karari, 4969 Sayili Kanunun 1’nci maddesinin (a), (c) ve (d) bentlerinin 22/07/2003 tarihinde degil, kanunun Resmi Gazete’de yayimlandigi 12/08/2003 tarihinde yürürlüge girdigi sonucunu dogurmaktadir.
Anayasa Mahkemesi’nin yürürlük tarihine iliskin iptal karari nedeniyle 4969 Sayili Kanun’un -6245 Sayili Harcirah Kanunu’nun 4, 9, 10, 11, 56 ve 59’uncu maddelerine iliskin degisikliklerin yer aldigi- 1’inci maddesinin (a), (c) ve (d) bentlerinin yürürlüge girdigi tarih 12/08/2003 olarak kabul edileceginden, 22/07/2003 ila 12/08/2003 tarihleri arasinda;
a) “Yeniden atama” suretiyle atananlardan kendilerine bu atamaya bagli olarak müstehak olduklari harcirah ödenmeyenler ile bu ödememe islemine karsi açmis olduklari davalari olumsuz sonuçlananlar,
b) “Ilk atama” suretiyle atamasi yapilanlardan kendilerine bu atamaya bagli olarak müstehak olduklari harcirah ödenmeyenler ile bu ödememe islemine karsi açmis olduklari davalari olumsuz sonuçlananlar,
c) “Emekliye ayrilan veya emekli olduktan sonra göreve yeniden dönenlerden” kendilerine müstehak olduklari harcirah ödenmeyenler ile bu ödememe islemine karsi açmis olduklari davalari olumsuz sonuçlananlar,
d) “Emekli olanlardan” kendisine emeklilik sonrasi ikamet edecegi mahal ile son görev mahalli arasindaki harcirah miktari ödenmeyenler ile bu ödememe islemine karsi açmis olduklari davalari olumsuz sonuçlananlar,
Bu karara dayali olarak ödenmeyen harcirahlarini kurumlarindan talep etme, bu talebe olumsuz cevap verilmesi halinde ise harcirahlarinin ödenmesi istemiyle dava açma hakkina sahiptirler.
Ayrica, bu tarihler arasinda emekli olup kendilerine 500 TL yol tazminati ödenenler, son görev mahalli ile emeklilik sonrasi ikamet edecegi mahal arasi dikkate alindiginda, kendisine ödenmesi gereken harcirah tutarinin 500 TL’den fazla olmasi halinde, aradaki farki kurumlarindan talep etme, bu talebe olumsuz cevap verilmesi halinde ise eksik ödenen harcirah miktarinin ödenmesi istemiyle dava açabilirler.
Not: Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal karari, 22.07.2003-12.08.2003 tarihleri arasinda, yukarida maddeler halinde sayilan durum ya da konumdaki 6245 Sayili Harcirah Kanunu kapsamindaki kamu kurum ve kuruluslarinda görev yapan/yapmis olan personel açisinda hak dogurucu niteliktedir.
