Kariyer Basamaklarinda Yasal Düzenleme Biran Önce Yapilmalidir
30.6.2004 günlü, 5204 sayili Millî Egitim Temel Kanunu ve Devlet Memurlari Kanununda Degisiklik Yapilmasina Iliskin Kanun’un 1. ve 2. maddelerinin Anayasa’nin 2., 10., 11., 90. ve 128. maddelerine aykiriligi saviyla iptali ve yürürlügünün durdurulmasi istemiyle, Anayasa Mahkemesinde açilmis olan davada, Anayasa Mahkemesi’nin 21.5.2008 Tarih, 2004/83 Esas ve 2008/107 Karar sayili karari 18 Mart 2009 tarih ve 27173 sayili Resmi Gazetede yayimlanmis olup, bu karar 1 yil sonra yürürlüge girecektir.
Anayasa Mahkemesi tarafindan;
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin birinci fikrasi “Ögretmenlik meslegi; adaylik döneminden sonra ögretmen, uzman ögretmen ve basögretmen olmak üzere üç kariyer basamagina ayrilir. Adaylik dönemini basariyla tamamlayanlar meslege ögretmen olarak atanir.” hükmü,
1739 sayili Yasa’nin 43. maddesinin birinci fikrasinda özel bir ihtisas meslegi oldugu belirtilen ögretmenligin kuralla kariyer basamaklarina ayrilmasi, yasa koyucunun takdir alani içerisinde oldugu, getirilen yükselme sisteminin kamu personel rejiminde aranan unsurlardan birisi olan “kariyer” esasiyla da uyumlu bulundugu, meslegi çekici kilmayi amaçlayan bu sistemde ögretmenlerin bir hak kaybina da ugramadigi,Anayasa’nin 2. maddesine de aykiri olmadigi, gerekçesiyle IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin ikinci fikrasi “Kariyer basamaklarinda yükselmede kidem, egitim (hizmet içi egitim, lisansüstü egitim), etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalismalar) ve sicil (is basarimi) puanlari ile sinav sonuçlari esas alinir. Degerlendirme 100 tam puan üzerinden yapilir. Degerlendirme puaninin % 10’unu kidem, % 20’sini egitim, % 10’unu etkinlikler, % 10’unu sicil (is basarimi) ve % 50’sini de sinav puani olusturur.”hükmü,
Kariyer basamaklarinda yükselmedeki degerlendirme puaninin % 20’lik egitim kismi içerisinde yer alan hizmet içi egitime katilmada ögretmenin iradesinin belirleyici olmadigi, bu durumun hizmet içi egitim almak üzere görevlendirilmis ögretmenlerin, bu kapsama alinmayanlara göre kariyer basamaklarindaki degerlendirmede öne geçmelerine ve ayni hukuksal konuma sahip ögretmenler arasinda esitsizlige yol açacagi, hizmet içi egitime katilacaklarin saptanmasinda bu esitsizligi giderici objektif kriterlerin yasada yer almamasi nedeniyle kuraldaki “hizmet içi egitim,” ibaresinin Anayasa’nin 10. maddesine aykiri oldugu gerekçesiyle IPTAL EDILMISTIR.
Kariyer basamaklarinda yükselmeye esas alinacak degerlendirmede kidem, lisansüstü egitim, etkinlikler ve sicil puanlari ile sinav sonucu ölçütlerinin, ögretmenin çalismasina ve çabasina bagli olarak objektif nitelik tasidigi ve ögretmenler arasinda esitsizlige yol açmadigi, ve Anayasa’nin 2. ve 10. maddelerine aykiri olmadigi gerekçesiyle de kalan bölümü IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin üçüncü fikrasi “Kariyer basamaklarinda yükselecekler degerlendirme puanlarina göre basari siralamasina alinir. Degerlendirmeye alinmak için sinav tam puaninin en az % 60’ini almis olmak sarti aranir.” hükmü,
Kariyer basamaklarinda yükseleceklerin degerlendirme puanlarina göre basari siralamasina alinmalarinin sinav sisteminin bir geregi, degerlendirme için öngörülen sinav tam puaninin % 60’inin alinmasi kosulu da, yasa koyucunun takdir alani içerisinde degerlendirmeyi gerektiren bir konu oldugu, bu nedenle kuralin Anayasa’nin 2. maddesine aykiri olmadigi gerekçesiyle IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin dördüncü fikrasi “Sinav yilda bir defa olmak üzere ÖSYM’ce yapilir.” hükmüne karsi;
Kariyer basamaklarinda ölçüt olan sinavin özerklige sahip Yüksekögretim Kuruluna bagli ÖSYM tarafindan yapilmasinin öngörülmesinin objektif kriterlere göre sinavin yapilmasi amacini tasidigi ve sinava girecekler bakimindan güvence niteliginde ve sinavin yilda bir defa olmasi da, yasa koyucunun takdir alani içerisinde degerlendirilmesi gereken bir konu oldugu Anayasa’nin 2. maddesine de aykiri olmadigi gerekçesiyle IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin besinci fikrasi “Alaninda ya da egitim bilimleri alaninda tezli yüksek lisans ögrenimini tamamlamis ögretmenlerden uzman ögretmenlik, doktora ögrenimini tamamlamis olan ögretmenlerden ise basögretmenlik için sinav sarti aranmaz. Bu durumda olan ögretmenler kidem, hizmet içi egitim, etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalismalar) ve sicil (is basarimi) ölçütlerine göre degerlendirilir.”hükmü;
Bu fikrada yer alan “hizmet içi egitim,” ibaresi, ikinci fikra için belirtilen gerekçelerle Iptal edilmistir. Kalan bölümün ise; alaninda ya da egitim bilimleri alaninda tezli yüksek lisans veya doktora ögrenimini tamamlamis ögretmenlerin, bilgilerinin ve uzmanlasmis arastirmaci niteliklerinin artacagi gözetildiginde sinavdan elde edilmek istenilen amaca bu yolla ulasilacagi, anilan kisilerin sinavdan muaf tutulmalarinda Anayasa’nin 2. ve 10. maddelerine aykiri bir yön bulunmadigi gerekçesiyle; IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin altinci fikrasi “Ögretmenlik kariyer basamaklarinda yükseleceklerin girecegi sinav, sinava katilacaklarda aranacak en az çalisma süresi, hizmet içi egitim veya lisansüstü egitim nitelikleri, her bir degerlendirme ölçütüne iliskin hususlar ve puan degerleri, alaninda ya da egitim bilimleri alaninda tezli yüksek lisans veya doktora ögrenimini tamamlamis olanlardan uzman ögretmenlik veya basögretmenlik için aranacak kidem, hizmet içi egitim, etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalismalar) ve sicil (is basarimi) sartlari ve puan degerleri, branslar temelindeki uzman ögretmenlik ve basögretmenlik sayilari, yükselmeye iliskin usul ve esaslar ile diger hususlar Maliye Bakanligi ve Devlet Personel Baskanliginin uygun görüsleri alinarak Millî Egitim Bakanliginca çikarilacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmü;
Yasayla düzenlemenin, konunun tüm ayrintilarinin yasayla belirlenmesini degil, temel ilkelerin, ölçü ve sinirlarin yasada gösterilip uzmanlik ve teknik konulara yönelik ayrintilarin düzenlenmesinin yürütme organina birakilmasini ifade ettigi, yasada yönetmelikle düzenlenecek konularin çerçevesinin, Anayasa yargisi baglaminda denetime olanak verecek biçimde düzenlenmis olmasinin gerektigi, “sinava katilacaklarda aranacak en az çalisma süresi”, “alaninda ya da egitim bilimleri alaninda tezli yüksek lisans veya doktora ögrenimini tamamlamis olanlardan uzman ögretmenlik veya basögretmenlik için aranacak kidem,”, “branslar temelindeki uzman ögretmenlik ve basögretmenlik sayilari,” ve “ile diger hususlar” ibarelerinin belirlenmesinde belirtilen çerçeveye yer verilmedigi bu ibarelerin Anayasa’nin 2. ve 7. maddelerine aykiri oldugu gerekçesiyle IPTAL EDILMISTIR.
Kalan bölümün ise; yönetmelikte düzenlenebilecek nitelikte konulara iliskin oldugu ve Anayasa’nin 2. ve 7. maddelerine aykiri olmadigi gerekçesiyle IPTAL EDILMEMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 1. maddesinin yedinci fikrasi “Toplam serbest ögretmen kadro sayisi içinde, basögretmen orani % 10, uzman ögretmen orani % 20’dir. Bakanlar Kurulu bu oranlari bir katina kadar yükseltmeye yetkilidir.” hükmü;
Kariyer basamaklarinda yükselme kosullarinin tümünü saglasa bile, % 20 ve % 10’luk sinirlama nedeniyle bütün ögretmenlerin yükselme olanagina sahip olamayacaklari, Bakanlar Kurulu’na taninan bu oranlari bir katina kadar yükseltme yetkisinin kullanilmasinda da ayni sonuçla karsilasilabilecegi, anilan oranlar doldugunda geride kalan ögretmenlerin, bosalma olana kadar yüzde yüz basari elde etseler bile, uzman ve/veya basögretmen hakkini elde edemeyecekleri, Bu durumun ise yigilmalara, tikanmalara ve çalisma hayatinda olumsuzluklara neden olabilecegi, öngörülen kontenjanlardaki yüzdelere giren son kisilerle ayni degerlendirme puanina sahip olanlarin kontenjan disinda kalmalari halinin hukuk devleti ve esitlik ilkeleriyle bagdasmadigi ve Anayasa’nin 2. ve 10. maddelerine aykiri oldugu gerekçesiyle IPTAL EDILMISTIR.
5204 sayili Yasa’nin 2 maddesiyle, 14.7.1965 günlü, 657 sayili Devlet Memurlari Kanunu’nun 152. maddesinin “II- Tazminatlar” kisminin “B- Egitim, Ögretim Tazminati” bölümünün birinci fikrasindan sonra gelmek üzere eklenen fikra ile basögretmen unvanini kazanmis olanlara % 40’ina, uzman ögretmen unvanini kazanmis olanlara % 20’sine kadar miktarda ödeme yapilmasi öngörülmektedir.
Kariyer basamaklarinda yükselmede basarili olanlara mali katki saglanmasinin amaçlandigi, getirilen mali olanagin, ögretmenlerin bu sistemdeki performanslarini artirmada tesvik niteligi tasimakta oldugu, ögretmenler için bir hak kaybina neden olmadigi, ayrica farkli kariyer basamaklarindaki kisilere farkli ücret verilmesi sonucu dogmasinda esitlik ilkesine ve Anayasa’nin 2. ve 10. maddelerine aykirilik olmadigi gerekçesiyle IPTAL EDILMEMISTIR.
Sonuç olarak degerlendirmek gerekirse; Anayasa Mahkemesi gerekçeli kararinda;
-Kariyer basamaklarinda yükselmedeki degerlendirme puaninin % 20’lik egitim kismi içerisinde yer alan hizmet içi egitime katilmada ögretmenin iradesinin belirleyici olmadigi, bu durumun hizmet içi egitim almak üzere görevlendirilmis ögretmenlerin, bu kapsama alinmayanlara göre kariyer basamaklarindaki degerlendirmede öne geçmelerine ve ayni hukuksal konuma sahip ögretmenler arasinda esitsizlige yol açacagi, hizmet içi egitime katilacaklarin saptanmasinda bu esitsizligi giderici objektif kriterlerin yasada yer almamasi nedeniyle kuraldaki “hizmet içi egitim,” ibaresini Anayasa’nin 10. maddesine,
-Yasayla düzenlemenin, konunun tüm ayrintilarinin yasayla belirlenmesini degil, temel ilkelerin, ölçü ve sinirlarin yasada gösterilip uzmanlik ve teknik konulara yönelik ayrintilarin düzenlenmesinin yürütme organina birakilmasini ifade ettigi, yasada yönetmelikle düzenlenecek konularin çerçevesinin, Anayasa yargisi baglaminda denetime olanak verecek biçimde düzenlenmis olmasinin gerektigi, “sinava katilacaklarda aranacak en az çalisma süresi”, “alaninda ya da egitim bilimleri alaninda tezli yüksek lisans veya doktora ögrenimini tamamlamis olanlardan uzman ögretmenlik veya basögretmenlik için aranacak kidem,”, “branslar temelindeki uzman ögretmenlik ve basögretmenlik sayilari,” ve “ile diger hususlar” ibarelerinin belirlenmesinde belirtilen çerçeveye yer verilmedigi bu ibarelerin Anayasa’nin 2. ve 7. maddelerine ,
-Kariyer basamaklarinda yükselme kosullarinin tümünü saglasa bile, % 20 ve % 10’luk sinirlama nedeniyle bütün ögretmenlerin yükselme olanagina sahip olamayacaklari, Bakanlar Kurulu’na taninan bu oranlari bir katina kadar yükseltme yetkisinin kullanilmasinda da ayni sonuçla karsilasilabilecegi, anilan oranlar doldugunda geride kalan ögretmenlerin, bosalma olana kadar yüzde yüz basari elde etseler bile, uzman ve/veya basögretmen hakkini elde edemeyecekleri, Bu durumun ise yigilmalara, tikanmalara ve çalisma hayatinda olumsuzluklara neden olabilecegi, öngörülen kontenjanlardaki yüzdelere giren son kisilerle ayni degerlendirme puanina sahip olanlarin “kontenjan” disinda kalmalari halinin hukuk devleti ve esitlik ilkeleriyle bagdasmadigi ve Anayasa’nin 2. ve 10. maddelerine aykiri bulmustur.
Anayasa Mahkemesi’nin kararlari ileriye dönük hüküm ifade edeceginden, söz konusu karar mevcut uzman ögretmenleri ve basögretmenleri hiçbir sekilde etkilemeyecek ve iptal hükümleri 1 yil sonra yürürlüge girecektir.
Uzman ögretmen olabilmek için gerekli sartlari haiz olup, sinavi kazandigi halde; uzman ögretmen olamayan çok sayida magdur egitim çalisanin oldugu göz önüne alindiginda, Anayasa Mahkemesi’nin bu konudaki gerekçeli kararini açiklamasi ve iptal hükümlerinin, kararin 18/03/2009 tarihinde Resmî Gazete’de yayimlanmasindan baslayarak bir yil sonra yürürlüge girmesine karar vermesi nedeniyle, uzman ögretmenlik sinavini kazandigi halde, kontenjan disinda kalan sayisi on binleri bulan ögretmenlere bir an evvel uzman ögretmenlik unvani verilmelidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bu bir yil içerisinde yasal düzenleme yapmasi ve Milli Egitim Bakanligi’nin da bu dogrultuda magduriyetleri gidermeye yönelik olarak acilen bir çalisma baslatmalidir.
